مولودیه فى الحقیقه الولاده؛ رساله‌ای در باب قابلگی: سیر تکامل پزشکی زنان و زایمان در ایران

متن‌هاى قابلگى و رساله‌هاى مربوط به آن در زبان فارسى زیاد نیستند و بیشتر در کتاب‌هاى چنددانشى به آن‌ها پرداخته شده و کمتر رساله‌اى مجزا و کهن در این مبحث دیده شده است.

به نظر مى‌رسد، تألیف کتاب‌هایى مستقل در زمینه‌ى قابلگى، باید معطوف به همین یکى دو قرن اخیر باشد که به اهمیت این رشته و حوزه‌ى پزشکى زنان بیشتر پى برده شد و کرسى‌هاى مختلفى در این رشته و زیرشاخه‌هایش در دنیا ایجاد شد.

اما در ایران سابقه‌ى پرداختن به نوع مدرن این علم، شاید از یک سده تجاوز نکند. یکى از نتایج کوشش در این موضوع کتاب مشهور به مولودیه فى الحقیقه الولاده یا رساله‌اى در علم قابلگى است که به نظر مى‌رسد از نخستین کتاب‌هاى ترجمه-تألیفى در علم پزشکى زنان به زبان فارسی باشد.

این کتابچه که نخست از مایملک کتابخانۀ سلطنتى کاخ گلستان بود و بعدها میراث کتابخانۀ ملى شد در سال ١٣٠٩ قمرى تألیف شد و نگارنده‌اش، میرزا‌علی‌محمدخان سرهنگ طبیب کَرونى اصفهانى به نظر مى‌رسد از نخستین دانش‌آموختگان علم به روز شده و نوپاى پزشکى زنان در ایران باشد.

با مطالعۀ این نسخه، می‌توان سیر تکامل علم بیماری‌هاى زنان و زایمان در ایران را مشاهده کرد و با پانویس‌هاى دقیقى که مصحح بر آن افزوده است، فایدۀ آن بیشتر خواهد بود. نشر پرنده افتخار دارد براى نخستین بار این نسخه را که یکى از حلقه‌هاى مهم تاریخ این علم در ایران است، منتشر و پیشکش خوانندگان فرزانه نماید.